O arhivu » J. William Fulbright
DŽejms Vilijam Fulbrajt bio je američki političar, najpoznatiji pogotovo trodecenijskom stažu senatora iz Arkanzasa i dubokom uticaju na američku spoljnu politiku i međunarodnu akademsku razmenu u epohi hladnog rata. Rođen 9. aprila 1905. u Samneru, u državi Mizuri, Fulbrajt je odrastao u politički aktivnoj porodici. Diplomirao je istoriju na Univerzitetu Arkanzasa u Fajetvilu, a potom je kao stipendista Roudsove fondacije proveo nekoliko godina na Univerzitetu Oksford. Njegov boravak na Oksfordu predstavljao je iskustvo koje je duboko oblikovalo njegove poglede na međunarodne odnose.
Fulbrajtova karijera započela je predavačkim radom 1936. na Univerzitetu Arkanzasa u Fajetvilu, a samo tri godine kasnije došao je na čelo ovog univerziteta. Godine 1942. izabran je u Predstavnički dom SAD, a 1945. postao je član Senata SAD. U Senatu je ostao do 1974, što ga čini jednim od senatora sa najdužim stažom u am eričkoj istoriji.
Kao senator, Fulbrajt je bio zagovornik multilateralizma i međunarodne saradnje, što ga je često dovodilo u sukob sa izolacionističkim elementima unutar vlade SAD. Postao je predsednik Komiteta za spoljne poslove Senata 1959. godine, a na toj funkciji ostao je čak petnaest godina, što ga čini predsednikom sa najdužim stažom u istoriji ovog Komiteta. Bio je vodeći kritičar američkog ratovanja u Vijetnamu, o čemu je govorio u javnosti i o čemu je pisao u knjizi „Arogancija moći“ (1966), kritikujući američku spoljnu politiku kao previše agresivnu i imperijalističku. Njegov stav o Vijetnamskom ratu bio je ključan u oblikovanju javnog mnjenja i podsticanju šire debate o ulozi Sjedinjenih Država u svetu. Fulbrajtovo zalaganje za diplomatiju i saradnju imalo je trajan uticaj na američku spoljnu politiku.
Dž. Vilijam Fulbrajt je možda najpoznatiji po osnivanju Fulbrajtovog programa 1946. godine. Ideja senatora Fulbrajta bila je da stvori međunarodni program obrazovne razmene, sa ciljem povećanja međusobnog razumevanje između Sjedinjenih Država i drugih zemalja. Program je finansiran od strane vlade SAD, a stipendije omogućavaju studentima, naučnicima i profesorima da studiraju, predaju i sprovode istraživanja u inostranstvu. Fulbrajtov program je danas jedan od najprestižnijih međunarodnih programa razmene u svetu, sa preko 370.000 učesnika iz više od 160 zemalja.
Uprkos činjenici da je Fulbrajtov doprinos obrazovanju i diplomatiji neupitan, njegova zaostavština nije bez kontroverzi. On je 1956. godine bio jedan od potpisnika Južnjačkog manifesta (Southern Manifest), kojim se sprečavala rasna ravnopravnost i integracija Afroamerikanaca na jugu. Protivio se donošenju zakona o građanskim pravima šezdesetih godina, i zastupao segregacionističke stavove koji su u to vreme preovladavali u njegovoj matičnoj državi Arkanzas. Iako je 2020. pokrenuto pitanje uklanjanje njegove statue iz kampusa Univerziteta Arkanzasa, a aprila 2021. i doneta odluka koja je ovo potvrdila, svega nekoliko meseci kasnije odlučeno je da statua ipak ostane gde jeste, uz dodatak koji bi publici osvetlio sve segmente senatorovog nasleđa.
Fulbrajt je preminuo 9. februara 1995, ali njegov uticaj traje kroz Fulbrajtov program i tekuće debate o ulozi Sjedinjenih Država na međunarodnoj političkoj sceni. Njegov život i karijera služe kao podsetnik i putokaz o važnosti kritičkog mišljenja, diplomatije i težnje za znanjem u oblikovanju mirnije i pravednije globalne zajednice.