Digitalni arhiv Fulbrajtovog programa u Srbiji/Jugoslaviji, nastao povodom njegovog 60-godišnjeg jubileja, predstavlja kolekciju dokumenata i sećanja o prošlosti ovog programa. Ovaj arhiv ne samo da čuva uspomene na Fulbrajtov program, već omogućava i njegovo reinterpretiranje, ističući njegov doprinos razvoju kulturne razmene i srpsko-američkih odnosa. Kroz istraživanje dokumenata i ličnih priča Fulbrajtovih stipendista, arhiv je zamišljen kao mesto susreta prošlosti i sadašnjosti, pružajući platformu za dijalog o vrednostima obrazovanja i naučne saradnje.
Fulbrajtov program je, od svog osnivanja, postao globalno prepoznatljiv simbol obrazovne i kulturne razmene, jačanja međuljudskih i međudržavnih odnosa i razvijanja međusobnog razumevanja. Srbija/Jugoslavija je kroz ovaj program u poslednjih šest decenija izgradila generacije stručnjaka koji su sa sobom doneli ne samo znanje i veštine iz Amerike, već i duh inovativnosti i posvećenosti modernizaciji i menjanju društva nabolje. Oni su kroz svoja dostignuća predstavljali ono najbolje što Srbija/Jugoslavije može da ponudi Americi, dok su po povratku donosili nova znanja i iskustva koja su trajno unapredila domaću nauku, obrazovanje, kulturu i društvo. Digitalna kolekcija ovih dostignuća pruža priliku da se prati tok razvoja nauke, obrazovanja i kulture u Srbiji/Jugoslaviji, kao i da se shvati kako su pojedinci transformisali sopstvene zajednice zahvaljujući ovoj međunarodnoj saradnji.
Među najznačajnijim dokumentima u arhivu nalaze se oni koji prate osnivanje programa, počev od posete senatora Džejmsa Fulbrajta Jugoslaviji i potpisivanja sporazuma koji je otvorili vrata obrazovnoj i kulturnoj razmeni, preko najznačajnijih dokumenata po decenijama, sve do kraja 1990-ih godina. Pored zvanične građe iz Arhiva Jugoslavije (AJ), građe Arhiva Udruženja Fulbrajt i prijatelji (AFP), štampe iz Narodne biblioteke Srbije i fotografija iz Muzeja Jugoslavije (MJ), ova kolekcija sadrži i izabrane dosijee Fulbrajtovih alumnista koji su svojim znanjima, veštinama i inovativnim idejama obogatili američke univerzitete i istraživačke centre. Posebnu vrednost ovom arhivu daju sećanja alumnista – njihovi lični utisci, iskustva i fotografije, koji prikazuju lične transformacije i profesionalne uspehe ostvarene kroz ovu uzajamnu razmenu.
Spoj zvaničnih izvora i ličnih svedočenja pruža bogat uvid u to kako je Fulbrajtov program oblikovao pojedince, omogućavajući im da šire horizonte i inspirišu promene na dva različita kraja sveta. Kroz digitalizaciju ovih sećanja, postaje moguće ne samo odati počast dosadašnjim generacijama Fulbrajtovaca, već i motivisati buduće studente i istraživače na aktivno učešće u ovoj međunarodnoj akademskoj zajednici.
Digitalni arhiv Fulbrajtovog programa u Srbiji/Jugoslaviji nastao je kao deo saradnje Udruženja Fulbrajt i prijatelji i Centra za američke studije Filozofskog fakulteta. Za pomoć pri realizaciji Digitalnog arhiva, veliku zahvalnost dugujemo Arhivu Jugoslavije i njegovom direktoru dr Vladimiru Terziću, Narodnoj biblioteci Srbije i njenom direktoru Vladimiru Pištalu, kao i Muzeju Jugoslavije i direktorki Nedi Knežević. Izražavamo duboku zahvalnost prof. dr Radmilu Pešiću, istaknutom alumnisti Fulbrajtovog programa i članu Udruženja Fulbrajt i prijatelji, koji je posvećeno čuvao sećanje na Udruženje i njegove aktivnosti. Takođe, zahvaljujemo se svim alumnistkinjama i alumnistima Fulbrajtovog programa koji su velikodušno podelili svoja sećanja s nama. Da bi sve što smo zamislili mogli i da realizujemo, neophodna nam je bila pomoć Ambasade SAD, kojoj smo zahvalni što je podržala želju da deo istorije Fulbrajtovog programa bude digitalizovan i dostupan akademskoj i široj javnosti.
Prof. dr Radina Vučetić
Upravnica Centra za američke studije i
potpredsednica Udruženja Fulbrajt i prijatelji
Radina Vučetić je redovna profesorka na Odeljenju za istoriju i upravnica Centra za američke studije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, gde je i doktorirala 2011 godine. U fokusu njenih istraživanja su istorija 20. veka, istorija Amerike, Hladni rat, srpsko-američki odnosi i kulturna i društvena istorija Jugoslavije. Autorka je knjiga Koka-kola socijalizam. Amerikanizacija jugoslovenske popularne kulture šezdesetih godina XX veka, koja je prevedena i na engleski (Coca-Cola Socialism: Americanization of Yugoslav Culture in the Sixties), Nevidljivi neprijatelj. Variola vera 1972, Monopol na istinu: Partija, kultura i centzura u Srbiji šezdesetih i sedamdesetih godina XX veka, Evropa na Kalemegdanu: „Cvijeta Zuzorić“ i kulturni život Beograda 1918-1941, i Vreme kada je narod govorio: Odjeci i reagovanja u Politici, 1988-1991 (koautor sa Aljošom Mimicom). Kourednica je knjiga Tito in Africa: Picturing Solidarity i Brotherhood and Unity at the Kitchen Table: Food in Socialist Yugoslavia, i autorka više desetina naučnih članaka. Bila je stipendistkinja Stejt departmenta (SUSI program, New York University, 2018), Centra Imre Kertész Kolleg Jena (2015) i nekoliko DAAD programa, kao i dobitnica nagrade koju dodeljuju Robert Bosch Stiftung, Literaturhaus Berlin i Herta Müller fondacija (2014). Članica je stručnog saveta Muzeja Jugoslavije i potpredsednica Udruženja „Fulbrajt i prijatelji”.
Katarina Beširević rođena je 1995. godine u Beogradu. Radi kao istraživačica-saradnica i doktorantkinja na Odeljenju za istoriju Filozofskoga fakulteta u Beogradu. Master studije završila je na Centralnoevropskom univerzitetu u Budimpešti 2020. godine, a za doktorsku disertaciju bavi se temom: „Slika Sjedinjenih Američkih Država u političkom i javnom životu Srbije (1990–2000)“ pod mentorstvom prof. dr Radine Vučetić. Sekretarka je redakcije časopisa Godišnjak za društvenu istoriju i Udruženja Fulbrajt i prijatelji. Autorka je nekoliko naučnih članaka.
Saradnica je Centra za američke studije od 2020. godine. Ko-urednica je i jedna od autora mesečnog Newsletter-a Centra. Bila je angažovana kao asistentkinja, istraživačica i autorka na nekoliko projekata, uključujući zajednički projekat sa Muzejom Jugoslavije, Jugoslovensko-američki odnosi kroz foto-objektiv, kao i projekte „Američka istorija u učionici: američki uticaji na popularnu kulturu i svakodnevicu u Srbiji (1918–1941)“ i „Američka istorija u učionici: Amerikanizacija Srbije u hladnom ratu“.
Njena akademska interesovanja obuhvataju polja suočavanja sa prošlošći, kulture sećanja, istorije odozdo i usmene istorije.
Sanja Lukić rođena je 1998. godine u Loznici. Radi kao istraživačica-pripravnica i doktorantkinja na Katedri za savremenu istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Diplomirala je 2021. i masterirala 2022. godine na istoj katedri. Za svoju doktorsku disertaciju bavi se temom: Stipendije američke vlade u Jugoslaviji: obrazovna diplomatija i američko-jugoslovenski odnosi u hladnom ratu“. Kao demonstratorka u nastavi angažovana je na fakultetskom predmetu Propaganda u 20. veku. I u svom dosadašnjem radu je iz različitih persepktiva posmatrala i izučavala odnose Sjedinjenih Država i Jugoslavije u periodu hladnog rata, a za master rad „Slika Jugoslavije u časopisima Life i Time 1945–1980.“ dobila je nagradu „Ljubomir Ljuba Petrović“ za najbolji master rad iz oblasti savremene istorije i istorije Jugoslavije, koju dodeljuje Institut za savremenu istoriju. Objavila je više naučnih članaka i bila učesnica na nekoliko međunarodnih konferencija.
Saradnica je Centra za američke studije od 2022. godine. Kao istraživačica i jedna od autorki tekstova bila je angažovana na projektu Centra – „Američka istorija u učionici: Amerikanizacija Srbije u hladnom ratu“. Pored toga, uređuje i društvene mreže i sajt Centra, i ko-urednica je i jedna od autora Newsletter-a Centra.
Njena akademska interesovanja obuhvataju polja diplomatske istorije, istorije reprezentacija i kulturne istorije.
Dragan Teodosić, rođen je 1986. godine u Beogradu. Studije istorije završio je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gde je na Katedri za Istoriju Jugoslavije diplomirao 2010. godine, a naredne 2011. stekao zvanje mastera istorije. Na istoj Katedri trenutno pohađa doktorske studije sa temom doktorske disertacije: „Banat 1919–1923, Političke, ekonomske i društvene prilike“. Zaposlen je u Arhivu Jugoslavije u zvanju višeg arhiviste, a od aprila 2022. godine nalazi se na mestu rukovodioca Odeljenja za objavljivanje arhivske građe i međuarhivsku saradnju.
Autor je više od 20 stručnih i naučnih članaka, tekstova i priloga, i priređivač i koopriređivač više zbornika dokumenata: „Izveštaji Ministarstva inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije 1940–1941, knj. 11“, „Jugoslavija – Maroko 1957–1990“, „Jugoslavija – Indonezija 1968–1980“, „Jugoslavija–Iran 1937–1990“. Takođe je i autor i priređivač više izložbi arhivskih dokumenata, što samostalnih, što u svojstvu kopriređivača u zemlji i inostranstvu, od kojih se posebno izdvajaju: „Beograd – Brazilija, 80 godina diplomatskih odnosa“, „Jugoslovenska država i srpski narod – spoljna politika 1918–1990“; „Beograd – Rabat, 65 godina diplomatskih odnosa 1957–2022“ i „Jugoslovenska država i srpski narod – vojska 1918–1992“, i „Od Antverpena do Seula. Učešće srpskih olimpijaca (Jugoslavija) na letnjim olimpijskim igrama 1920–1990“. Učestvovao je na više naučnih i stručnih domaćih i međunarodnih skupova i konferencija.
Ljubomir Branković rođen je 1967. u Beogradu. Završio je knjižničarski smer Šeste beogradske gimnazije, a u Narodnoj biblioteci Srbije radi od 1988. godine. Član je tima Narodne biblioteke Srbije koji je sredio, popisao i kataloški obradio fond knjiga i periodike biblioteke manastira Hilandara na Svetoj Gori. Stručni je saradnik na trotomnoj hrestomatiji „Beogradski filmski kritičarski krug 1896–2006.“ autora Ranka Munitića (izd. Centar film, 2002–2007.). U periodu od 2002. do 2018. godine bio je na mestu rukovodioca Odeljenja za čuvanje i pristup fondovima nacionalne biblioteke. Autor je „Priloga za bibliografiju Vidosava Stevanovića“ (izd. Klub Vidosav, 2017.) Od 2015. do 2019. bio je član Upravnog odbora Narodne biblioteke Srbije iz reda zaposlenih.
Bio je istraživač-saradnik na projektima „Američka istorija u učionici: američki uticaji na popularnu kulturui svakodnevicu u Srbiji 1918–1941.“ (2022) i „Američka istorija u učionici: amerikanizacija Srbije u hladnom ratu“ (2023), Centra za američke studije Filozofskog fakulteta u Beogradu.
